Ngữ văn 6 - Bài 6: Thực hành tiếng Việt trang 16 - Cánh Diều
Ngữ văn 6
Bài 6: Thực hành tiếng Việt
1. Xếp các từ sau đây vào hai nhóm: từ ghép, từ láy.
mẫm bóng, hủn hoẳn, lợi hại, phành phạch, giòn giã.
- Từ ghép: mẫm bóng, lợi hại.
- Từ láy: hủn hoẳn, phành phạch, giòn giã.
2. Các từ mẫm bóng, hủn hoẳn là sáng tạo của nhà văn Tô Hoài. Qua các từ đó, em hình dung như thế nào về ngoại hình của nhân vật Dế Mèn?
Qua các từ mẫm bóng, hủn hoẳn, em hình dung về ngoại hình của nhân vật Dế Mèn: bóng bẩy, đầy đặn, mập mạp, khỏe khoắn,…
3. Các thành ngữ chết ngay đuôi, vái cả sáu tay mà nhà văn Tô Hoài sáng tạo ra trong văn bản Bài học đường đời đầu tiên có điểm gì khác những thành ngữ đã có sẵn như chết thẳng cẳng, vái cả hai tay? Theo em, thành ngữ nào phù hợp hơn để nói về loài dế?
- Điểm khác giữa thành ngữ mà nhà văn sáng tạo ra với những thành ngữ có sẵn ở chỗ là Tô Hoài đã thay thế cẳng bằng đuôi và sáu tay bằng hai tay.
- Theo em, thành ngữ mà Tô Hoài sáng tạo ra trong văn bản phù hợp để nói về loài dế vì chúng khác con người ở chỗ là dế có đuôi và sáu chân.
4. Tìm chủ ngữ là cụm danh từ trong những câu dưới đây:
a) Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt. (Tô Hoài)
- Chủ ngữ: Những cái vuốt ở chân, ở khoeo.
b) Những gã xốc nổi thường lầm cử chỉ ngông cuồng là tài ba. (Tô Hoài)
- Chủ ngữ: Những gã xốc nổi.
c) Hàng ngàn ngọn nến sáng rực, lấp lánh trên cành lá xanh tươi và rất nhiều bức tranh màu sắc rực rỡ như những bức bày trong các tủ hàng hiện ra trước mắt em bé. (Cô bé bán diêm)
- Chủ ngữ: Hàng ngàn ngọn nến sáng rực, lấp lánh trên cành lá xanh tươi và rất nhiều bức tranh màu sắc rực rỡ.
5. Xác định danh từ trung tâm và các thành tố phụ trong từng cụm danh từ làm chủ ngữ nói trên. Nêu tác dụng của việc mở rộng chủ ngữ.
a) Chủ ngữ: Những cái vuốt ở chân, ở khoeo
- Thành phần phụ trước: Những cái
- Thành phần trung tâm: vuốt
- Thành phần phụ sau: ở chân, ở khoeo
b) Chủ ngữ: Những gã xốc nổi
- Thành phần phụ trước: Những
- Thành phần trung tâm: gã
- Thành phần phụ sau: xốc nổi
c) Chủ ngữ: Hàng ngàn ngọn nến sáng rực, lấp lánh trên cành lá xanh tươi và rất nhiều bức tranh màu sắc rực rỡ như những bức bày trong các tủ hàng
*Hàng ngàn ngọn nến sáng rực, lấp lánh trên cành lá xanh tươi
- Thành phần phụ trước: Hàng ngàn
- Thành phần trung tâm: ngọn nến
- Thành phần phụ sau: sáng rực, lấp lánh trên cành lá xanh tươi
*rất nhiều bức tranh màu sắc rực rỡ như những bức bày trong các tủ hàng
- Thành phần phụ trước: rất nhiều
- Thành phần trung tâm: bức tranh
- Thành phần phụ sau: màu sắc rực rỡ như những bức bày trong các tủ hàng
➞ Tác dụng của mở rộng chủ ngữ: phản ánh đầy đủ hiện thực khách quan và biểu thị tình cảm, thái độ của người viết (người nói).
6. Viết một đoạn văn ngắn (khoảng 5 – 7 dòng) nêu cảm nghĩ của em về một nhân vật trong văn bản Bài học đường đời đầu tiên hoặc Ông lão đánh cá và con cá vàng, trong đoạn văn có sử dụng chủ ngữ là cụm từ. Xác định chủ ngữ là cụm từ trong đoạn văn đó.
Gợi ý 1:
Tô Hoài đã xây dựng thành công hình tượng các loài vật, đặc biệt là nhân vật Dế Mèn, trong đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên. Dế Mèn được miêu tả với dáng vẻ khỏe khoắn, bóng bẩy, cường tráng “cho ra kiểu cách con nhà võ”. Hình dáng ấy đã tạo cho nhân vật lối oai vệ, liều lĩnh, tính cách ngông cuồng, hung bạo vô cùng. Dế Mèn không coi ai ra gì: quát mấy chị Cào Cào, ghẹo anh Gọng Vó, dạy dỗ Dế Choắt rồi trêu chị Cốc. Cho đến tận khi Dế Choắt vì trò đùa dại của Dế Mèn mà chết oan, người anh hùng ngông cuồng, xốc nổi ấy mới nhận ra sự dại dột của mình. Lúc ấy hắn mới ân năn hối hận nhưng đã không kịp nữa rồi.
Gợi ý 2:
Dế Mèn là một chàng thanh niên cường tráng. Cậu ta tự ý thức được về bản thân của mình – một vẻ đẹp khỏe khoắn. Thế nhưng tính tình của Dế Mèn lại vô cùng hống hách, ngang bướng, thích lên mặt dạy đời, trêu ghẹo người khác. Chính vì vậy cậu đã có một bài học để đời – bớt sống ích kỉ, thay vào đó là biết quan tâm đến người khác hơn.
