Ngữ văn 6 – Ôn tập cuối học kì II - Chân trời sáng tạo

 Ôn tập cuối học kì II

1. Chỉ ra yếu tô miêu tả và tự sự trong đoạn thơ sau:

Ngày Huế đồ máu,

Chú Hà Nội về,

Tình cờ chú cháu,

Gặp nhau Hàng Bè.

Chú bé loắt choắt,

Cái xắc xinh xinh,

Cái chân thoăn thoắt,

Cái đầu nghênh nghênh,

Ca-lô đội lệch,

Môm huýt sáo vang,

Như con chim chích,

Nhảy trên đường vàng...

- “Cháu đi liên lạc,

Vui lắm chú à,

Ở đồn Mang Cá,

Thích hơn ở nhà! ”

                (Tố Hữu, Lượm)

Yếu tố miêu tả: ngày Huế đổ máu, chú bé loắt choắt, cái xắc xinh xinh, cái chân thoăn thoắt, cái đầu nghênh nghênh, ca-lô đội lệch, mồm huýt sáo vang.

Yếu tố tự sự: Cháu đi liên lạc, vui lắm chú à, ở đồn Mang Cá, thích hơn ở nhà.

2. Nêu những điểm cần lưu ý khi đọc một văn bản thơ.

Cần xác định thể thơ hay thơ văn xuôi, xác định nội dung chính của bài, các yếu tố nghệ thuật và thái độ tình cảm của tác giả trong bài thơ.

3. Dựa vào bảng sau, hãy chỉ ra tác dụng của các yếu tố trong văn bản thông tin:

- Sapo: Là đoạn văn mở đầu nhằm giới thiệu tóm tắt nội dung văn bản, thu hút người đọc văn bản.

- Đề mục: nêu ra chủ đề của đoạn văn nhằm tóm tắt ý chính của đoạn cho người đọc hiểu.

- Chữ in đậm: nhấn mạnh nội dung và ý nghĩa của chữ hoặc cụm từ in đậm.

- Số thứ tự: đánh dấu trình tự xảy ra sự việc, sự kiện.

- Dấu gạch đầu dòng: dùng để liệt kê các ý người viết muốn đưa ra.

4. Nêu những điểm cần lưu ý khi đọc một văn bản truyện.

Nắm được đề tài, chủ đề và chi tiết tiêu biểu của truyện để từ đó suy ra nội dung của truyện, thái độ, tình cảm và yếu tố nghệ thuật tác giả sử dụng.

5. Việc trình bày ý kiến của mình về một hiện tượng trong cuộc sống hoặc văn học thuộc kiểu văn bản nào?

a) Kể chuyện.

b) Nghị luận.

Việc trình bày ý kiến của mình về một hiện tượng trong cuộc sống hoặc văn học thuộc kiểu văn bản nghị luận.

6. Hãy tóm tắt các bước trong quy trình nói.

Bước 1: Chuẩn bị.

Bước 2: Xác định thời gian nói và đối tượng nghe.

Bước 3: Trình bày.

Bước 4: Thảo luận.

7. Chức năng của dấu chấm phẩy là gì? Chỉ ra công dụng của dấu chấm phẩy trong đoạn văn sau:

Tối, cái Bảng giải chiếu manh ra giữa sân. Cả nhà ngồi ăn cơm trong hương lúa đầu mùa từ đồng Chõ thoảng về, trong tiếng sáo diều cao vút của chú Chàng; trong dàn nhạc ve; trong tiếng chó thủng thẳng sủa giăng...

(Duy Khán, Tuổi thơ im lặng)

Chức năng của dấu chấm phẩy:

- Dấu chấm phẩy dùng để phân biệt ranh giới giữa các câu ghép có độ phức tạp lớn. 

- Để phân biệt các phép liệt kê trong câu.

- Dùng để ngắt quãng câu.

Trong đoạn văn này, dấu chấm phẩy được dùng để phân biệt cáp phép liệt kê trong câu.

8. Chỉ ra sự giống và khác nhau giữa từ đa nghĩa và từ đồng âm. Những từ in đậm sau, trường hợp nào là từ đa nghĩa, trường hợp nào là từ đồng âm?

a) Mùa xuân là tết trồng cây

Làm cho đất nước càng ngày càng xuân.

(Hồ Chí Minh, Tết trồng cây)

Từ "xuân" là từ đồng âm.

b) Sống ở tầng dưới là cụ Berhman, người hoạ sĩ già, hơn bốn mươi năm nay vẫn hằng mơ ước vẽ một bức tranh “kiệt tác".

(O'Henry, Chiếc lá cuối cùng)

Suốt ngày, họ cãi cọ om bốn góc đầm, có khi chỉ vì tranh một mồi tép, có những anh Cò gầy vêu vao ngày ngày bì bõm lội bùn tím cả chân mà vẫn hếch mỏ, chẳng được miếng nào.

(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)

Từ "tranh" là từ nhiều nghĩa tranh trong bức tranh và tranh trong tranh dành.

c) Bỗng cô thấy trước cô là mặt biển mênh mông.

(Xuân Quỳnh, Cô Gió mất tên)

Việt Nam đất nước ta ơi!

Mênh mông biển lúa đâu trời đẹp hơn.

(Nguyễn Đình Thi, Việt Nam quê hương ta)

Từ "biển" là từ đồng âm.

9. Đọc các câu sau đây và trả lời câu hỏi:

a) Tôi cần phải làm gì để ca phẫu thuật diễn ra suôn sẻ?

b) Giai điệu này sẽ đưa bạn đến với cái nôi của nền văn minh nhân loại bằng những thanh âm đầy mê hoặc.

c) Các di sản văn hóa góp phần giới thiệu hình ảnh quốc gia với bạn bè quốc tế.

d) Hải cẩu không có vành tai và di chuyển khó khăn trên cạn, trong khi sư tử biển có vành tai nhỏ và chạy được khá nhanh.

- Tìm từ thuần Việt có ý nghĩa tương đương với các từ được in đậm.

Từ thuần Việt có ý nghĩa tương đương với các từ được in đậm là: mổ, con người, di tích và chó biển.

- Theo em, nếu những từ Hán Việt trong những câu trên được thay bằng những từ thuần Việt tương đương thì ý nghĩa của các câu có thay đổi không? Hãy lí giải.

Nếu thay bằng từ thuần Việt thì ý nghĩa các câu không thay đổi nhưng sẽ không hay vì các từ thuần Việt làm cho câu văn giảm sức gợi.

10. Em có suy nghĩ như thế nào về việc sử dụng tiếng Việt trong những trường hợp dưới đây?

a) Khi nào làm xong, cậu nhớ phôn (phone) để báo cho tớ biết nhé!

b) Bạn có sua (sure) rằng nó sẽ làm việc ấy?

c) Bản đánh máy này mắc rất nhiều lỗi phông (font).

d) Cô ấy vừa mua một cái láp (laptop) để phục vụ cho công việc.

Sử dụng tiếng Việt trong những trường hợp dưới chỉ là đôi khi không phù hợp vì đây không phải từ thuần việt mà là từ được phiên âm tiếng Anh. Nên sử dụng các từ thuần Việt: gọi, chắc, kiểu chữ, máy tính xách tay hoặc có thể dùng các từ tiếng Anh: font, laptop.

11. Xác định công dụng của dầu ngoặc kép của các câu sau:

Ví dụ	Công dụng của dấu ngoặc kép
1. Thầy bùi ngùi đặt vòng hoa lên mộ chú dế, rồi xoa tay lên mái tóc bù xù như tổ quạ của Lợi, thầy buồn buồn nói: "Đừng giận thầy nữa nghe con". (Nguyên Nhật Ánh, Tuổi thơ tôi)	Dẫn lời nói trực tiếp của nhân vật.
2. Nhìn từ xa, cầu Long Biên như một dải lụa uốn lượn vắt ngang sông Hồng, nhưng thực ra "dải lụa" ấy nặng tới 17 nghìn tấn. (Thúy Lan, Cầu Long Biên - chứng nhân lịch sử, theo Ngữ văn 6, tập một, Nguyễn Khắc Phi (TCB). sdd)	Đánh dấu từ có ý nghĩa đặc biệt.
3. Truyện "Gió lạnh đầu mùa" kể về cuộc sống của những đứa trẻ nơi phố chợ nghèo trong suốt một ngày đầu đông.	Đánh dấu nhan đề của một văn bản trong một câu.

12. Việc lựa chọn cấu trúc câu có tác dụng như thế nào khi biểu đạt thông tin? 

Việc lựa chọn cấu trúc có tác dụng thể hiện ý nghĩa của câu nói, nếu thay đổi cấu trúc thì ý nghĩa có thể thay đổi theo.

So sánh sự khác nhau trong việc thể hiện nghĩa của văn bản trong từng cặp câu dưới đây:

a.1. Từ đằng xa tiến lại hai chú bé. 

Nghĩa là: người nói đang tiến lại gần hai chú bé đang đứng im.

a.2. Từ đằng xa hai chú bé tiến lại.

Nghĩa là: hai chú bé đang tiến lại gần.

b.1. Cháu lại đi với mối thù thằng Tây mũi lõ, thằng Tây quấn thừng đã làm một đời bà khổ. Khi thắng lợi trở về, chắc bà không còn nữa.

(Nguyễn Văn Thạc, Mãi mãi tuổi hai mươi)

Nghĩa là: khi trở về bà đã không còn nữa.

b.2. Cháu lại đi với mối thù thằng Tây mũi lõ, thằng Tây quấn thừng đã làm một đời bà khổ. Chắc bà không còn nữa khi cháu thắng lợi trở về.

Nghĩa là: không biết bà còn không khi cháu trở về.

c.1. Đám tang chú dế, bọn tôi đều có mặt, im lìm, buôn bã, trang nghiêm.

Nghĩa là: đám tang được diễn ra một cách trang trọng, mọi người đều buồn bã, trang nghiêm.

c.2. Đám tang chú dế, bọn tôi đều có mặt.

Nghĩa là: đám tang có sự có mặt của đầy đủ mọi người.

13. Em hãy nêu đặc điểm và chức năng của đoạn văn và văn bản bằng cách điền và bảng dưới đây:

Nội dung	Đoạn văn	Văn bản
Đặc điểm	Có chủ đề thống nhất, có kết cấu hoàn chỉnh.	Có tính thống nhất về chủ đề. Liên kết câu chặt chẽ, các ý được kết cấu mạch lạc, trình tự. Văn bản có dấu hiệu mở đầu và kết thúc.
Chức năng	Mỗi đoạn trong văn bản có một vai trò chức năng riêng và được sắp xếp theo một trật tự nhất định: đoạn mở đầu văn bản, các đoạn thân bài của văn bản (các đoạn này triển khai chủ đề của văn bản thành các khía cạch khác nhau), đoạn kết thúc văn bản.	Có chức năng thông tin, chức năng quản lí, chức năng pháp lí, chức năng văn hóa xã hội,...

14. Hãy kiệt kê một số phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ mà em biết. Nêu tác dụng của phương tiện ấy.

- Nét mặt biểu lộ thái độ, cảm xúc của con người.

- Nụ cười.

- Ánh mắt phán ánh trạng thái cảm xúc (vui, buồn), thể hiện tình cảm (yêu, ghét), tâm trạng (lo lắng, sợ hãi hay hưng phấn) và ước nguyện (cần khẩn hay thách thức) của con người.

- Các cử chỉ gồm các chuyển động của các bộ phận trên cơ thể.

- Tư thế.
- .....