Ngữ văn 6 Bài 4 Soạn bài Thực hành đọc hiểu: Thánh Gióng - tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước - Cánh Diều
Soạn bài Thực hành đọc hiểu: Thánh Gióng - tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
Bùi Mạnh Nhị (1955)
- Quê quán: Xã Thành Lợi, Huyện Vụ Bản, Nam Định.
- Vị trí: Là Nhà giáo Ưu tú; Từng được trao tặng Huân chương Lao động hạng Nhất.
2. Tác phẩm
- Xuất xứ: Trích Phân tích tác phẩm văn học dân gian trong nhà trường (2012).
- Thể loại: Nghị luận văn học.
- Phương thức biểu đạt: Nghị luận.
- Bố cục: Chia bố cục như trong sách.
II. Đọc hiểu văn bản
1. Nêu vấn đề: Thánh Gióng - tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước
- Khái quát về chủ đề đánh giặc cứu nước: Là chủ đề lớn, cơ bản, xuyên suốt lịch sử văn học Việt Nam, văn học dân gian.
- Nêu quan điểm: Thánh Gióng thể hiện tập trung chủ đề, là tác phẩm hay nhất cho chủ đề.
→ Đi từ khái quát đến cụ thể.
2. Chứng minh vấn đề
2.1. Gióng ra đời kì lạ
- Mẹ Gióng mang thai Gióng không bình thường: ướm chân mang thai, thai 12 tháng.
- Nêu ra những sự ra đời kì lạ khác như Gióng trong truyện cổ dân gian (Lê Lợi, Nguyễn Huệ).
- Ý nghĩa sự ra đời kì lạ: Khiến nhân vật trở nên phi thường; thể hiện sự yêu mến, tôn kính với nhân vật; đặt niềm tin vào những chiến công kì lạ.
2.2. Gióng lớn lên kì lạ
- 3 năm không nói, lần cất tiếng nói đầu tiên là tiếng nói yêu nước, cứu nước. → Tiếng nói không bình thường.
- Gióng lớn nhanh, lớn bằng thức ăn, thức mặc của nhân dân. → Sức mạnh dũng sĩ được nuôi dưỡng từ những cái bình thường, giản dị. Gióng tiêu biểu cho sức mạnh toàn dân.
2.3. Gióng vươn vai ra trận đánh giặc
- Sự vươn vai liên quan đến mô típ truyền thống: người anh hùng phải khổng lồ về hình thể, sức mạnh, chiến công. → Tượng đài bất hủ về sự trưởng thành, hùng khí, tinh thần trước thế nước lâm nguy.
- Quang cảnh ra trận hùng vĩ, hoành tráng. → Tất cả sức mạnh, ý chí cộng đồng, thành tựu lao động, văn hóa được bộc lộ trong cuộc đối đầu giặc.
2.4. Gióng bay lên trời và dấu xưa còn lại
- Gióng ba về trời là sự ra đi phi thường. → Sự trân trọng, yêu mến, muốn bất tử hóa nhân vật. Đây là phần thưởng cao nhất trao tặng người anh hùng.
- Chiến tích còn để lại: dấu ngựa, ao hồ,... Nhân dân kể chuyện Gióng, tổ chức Hội Gióng. → Minh chứng câu chuyện có thật, giúp mọi người tin và giữ truyền thống dân tộc.
III. Tổng kết
1. Nội dung
Qua văn bản Thánh Gióng - tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước, Bùi Mạnh Nhị đã chứng minh rằng Thánh Gióng là một tác phẩm thành công, tiêu biểu viết về lòng yêu nước của dân tộc.
2. Nghệ thuật
Kĩ thuật lập luận sắc bén.
IV. Hướng dẫn trả lời câu hỏi
Gợi ý:
- Văn bản viết về Thánh Gióng là tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước.
- Người viết định thuyết phục vấn đề chính là Thánh Gióng được xem như tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước.
- Để thuyết phục người viết đã nêu ra những lí lẽ và bằng chứng:
+ Xây dựng lên nhân vật phi thường qua niềm yêu mến, tốn kính, tin rằng nhân vật đã ra đời kì lạ
+ Gióng lớn lên từ sức mạnh, từ tình yêu nước cùa nhân dân
+ Gióng đánh trận bảo vệ đất nước
+ Hình tượng bất tử của Gióng
Bùi Mạnh Nhị - cựu học sinh của trường THPT chuyên Lê Hồng Phong Nam Định là một ngọn lửa như thế. Ông là một người con của huyện Vụ Bản, là học sinh của trường khóa 1970-1973, khóa học đã trải qua thời kì chiến tranh dữ dội nhất ở miền Bắc. Trưởng thành từ những năm tháng gian khổ mà hào hùng ấy, tên tuổi người học trò năm nào đã làm rạng rỡ thêm cho ngôi trường trăm tuổi. PGS.TS Bùi Mạnh Nhị là tác giả của hàng chục đầu sách đã xuất bản, là người thầy dạy văn trồng người của biết bao thế hệ.
2. Đọc hiểu
* Câu hỏi giữa bài:
Ở phần 1, tác giả khẳng định điều gì?
Việc ra đời kì lạ của Gióng có ý nghĩa gì?
Trích dẫn ý kiến của Lê Trí Viễn ở đây có tác dụng gì?
Ở phần 4, tác giả tập trung phân tích nội dung gì?
Ở phần 5, tác giả nêu lên các nội dung chính nào
Tìm hiểu các từ " bất tử hóa", " Gióng hóa"
Bằng chứng nào cho thấy Gióng để lại các chứng tích?
Bài Làm:
- Ở phần 1, tác giả khẳng định Thánh Gióng thể hiện tập trung chủ đề đánh giặc cứu nước. Thuộc loại tác phẩm hay nhất cho chủ đề này
- Việc ra đời kì lạ của gióng có ý nghĩa: báo trước cho một con người phi thường khác hoàn toàn với những người khác. Người xưa cho rằng đã là anh hùng thì phải phi thường, phải có khả năng như thần thánh, do trời sai xuống giúp đời.
- Trích dẫn ý kiến của Lê Trí Viễn để chứng minh cho nhận địch, Gióng lớn lên cũng chính là từ sức mạnh, từ tình yêu nước, tinh thần của nhân dân cùa nhân dân
- Ở phần 4 tác giả tập trung phân tích nội dung Gióng ra trận đánh giặc
- Ở phần 5 tác giả nêu lên các nội dung:
+ Gióng bay lên trời, cởi giáp sắt bỏ lại rồi bay về trời
+ Những vết tích còn lại của chuyện Thánh Gióng
+ Bất tử hóa: sống mãi với thời gian
+ Gióng hóa: tức là Gióng biến thành, tựa như một vị thần sử dụng phép thần thông
- Bằng chứng nào cho thấy Gióng để lại các chứng tích:
- Vết ngựa phun ra lửa làm nên màu tre đằng ngà vàng óng, đấy chân ngựa thành những ao hồ chi chít
- Hội Gióng
- Viện bảo tàng thiên nhiên, bảo tàng lịch sử, bảo tàng văn hóa về Gióng
* Câu hỏi cuối bài
1. Văn bản Thánh Gióng - tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước viết về vấn đề gì? Vấn đề ấy được nêu khái quát ở phần nào? Qua văn bản, em hiểu truyền thuyết Thánh Gióng có ý nghĩa như thế nào?
- Văn bản Thánh Gióng - tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước viết về Thánh Gióng là tác phẩm tiêu biểu thuộc chủ đề yêu nước trong văn học.
- Vấn đề được nêu khái quát ở phần 1.
- Qua văn bản, em hiểu truyền thuyết Thánh Gióng có ý nghĩa: lưu giữ, giúp người dân tin vào truyền thống yêu nước của nhân dân ta.
2. Các mục 2 Gióng ra đời kì lạ; 3 Gióng lớn lên cũng kì lạ; 4 Gióng vươn vai ra trận đánh giặc; 5 Gióng bay lên trời và dấu xưa còn lại đều dựa vào trình tự các sự kiện trong truyện Thánh Gióng nhưng tác giả không kể lại các sự kiện mà chủ yếu nêu lên nội dung gì?
- Tác giả không kể lại các sự kiện mà chủ yếu tóm tắt và đi sâu vào vấn đề lòng yêu nước.
3. Vì sao văn bản Thánh Gióng - tượng đài vĩnh cửa của lòng yêu nước là văn bản nghị luận văn học? Em hãy chỉ ra các lí lẽ và dẫn chứng mà tác giả nêu ra trong văn bản.
- Vì nó là văn bản nghị luận về tác phẩm văn học Thánh Gióng.
- Các lí lẽ, dẫn chứng:
+ Xây dựng lên nhân vật phi thường qua niềm yêu mến, tốn kính, tin rằng nhân vật đã ra đời kì lạ.
+ Gióng lớn lên từ sức mạnh, từ tình yêu nước cùa nhân dân.
+ Gióng đánh trận bảo vệ đất nước.
+ Hình tượng bất tử của Gióng.
4. Hãy viết một đoạn văn (khoảng 4 - 5 dòng) về hình tượng Thánh Gióng, trong đó có sử dụng thành ngữ "độc nhất vô nhị" ("có một không ai").
Thánh Gióng là hình tượng độc nhất vô nhị về lòng yêu nước của văn học Việt Nam. Thánh Gióng được xây dựng với yếu tố hoang đường kì ảo cùng mong muốn của nhân dân. Gióng mang trong mình sức mạnh của nhân dân, lớn lên từ tình yêu nước của nhân dân. Gióng hoàn thành nhiệm vụ và mơ ước lớn nhất của nhân dân là đánh trận bảo vệ đất nước. Khi đã hoàn thành nhiệm vụ, nhân dân ta đưa hình ảnh Thánh Gióng vào cõi bất tử, cõi thiêng liêng. Tuy vậy, vẫn xuất hiện rất nhiều những vết tích, dấu ấn của Gióng tại hạ thế được dân truyền nhau lưu giữ. Lưu giữ hình ảnh Thánh Gióng, nhân dân cũng đang lưu giữ truyền thống yêu nước của dân tộc mình.
Gợi ý 2
Hình tượng Thánh Gióng với nhiều màu sắc thần kì, hoang đường song là biểu tượng về lòng yêu nước và sức mạnh chống giặc ngoại xâm của nhân dân ta. Người anh hùng độc nhất vô nhị ấy được sinh ra từ nhân dân, do nhân dân nuôi dưỡng thể hiện quan niệm và ước mơ của nhân dân ta về hình mẫu lí tưởng của người anh hùng chống giặc ngoại xâm, là sức mạnh của sự kết hợp giữa con người và thiên nhiên, bằng cả vũ khí thô sơ và hiện đại.
