Ngữ Văn 6 Bài 3 Về bài ca dao đứng bên ni đồng, ngó bên tê đồng - Chân trời sáng tạo
Ngữ Văn 6
Bài 3: Đọc kết nối chủ điểm
Về bài ca dao đứng bên ni đồng, ngó bên tê đồng
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
Bùi Mạnh Nhị (1955)
- Quê quán: Xã Thành Lợi, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định
- Danh hiệu giải thưởng, huân huy chương: Nhà giáo Ưu tú
Huân chương Lao động hạng Nhất.
2. Tác phẩm
- PTBĐ chính: Nghị luận.
- Xuất xứ: Phân tích tác phẩm văn học dân gian trong nhà trường, NXB Giáo dục Việt Nam, 2012.
II. Đọc hiểu văn bản
1. Điểm đặc biệt về hình thức nghệ thuật
- Những dòng thơ khác với dòng thơ bình thường, được kéo dài tới 12 tiếng.
- Hai dòng thơ dùng nhiều biện pháp tu từ:
+ Phép đối xứng (Đứng bên ni đồng - Đứng bên tê đồng; Mênh mông bát ngát - Bát ngát mênh mông).
+ Điệp từ, điệp ngữ: Đứng bên, ni đồng, tê đông, mênh mông, bát ngát.
- Những từ ngữ chỉ hình ảnh địa điểm hồn nhiên, mộc mạc đầy tính địa phương: ni, tê.
→ Gợi sự mênh mông, to lớn, tươi đẹp của cảnh; sự thay đổi vị trí góc nhìn của con người.
2. Mối quan hệ giữa cánh đồng và cô gái
- Cánh đồng mênh mông → Con người thay đổi nhiều góc nhìn như muốn ôm trọn cảnh.
- Cánh đồng mênh mông → Cô gái được so sánh với "chẽn lúa đòng đòng" → Sự trẻ trung, duyên dáng, tràn đầy sức sống.
- Cánh đồng mênh mông → Cô gái nhỏ bé, mảnh mai. Nhưng người con gái mảnh mai đó đã làm ra sự mênh mông của cánh đồng.
- 2 câu đầu miêu tả thiên nhiên, sang đến 2 dòng cuối con người mới hiện lên làm cho cảnh có hồn hơn.
3. Vấn đề bài thơ là lời của ai?
- Bài có thể là lời của cô gái. → Lời tự khen thầm kín và hồn nhiên.
- Bài có thể là lời của chàng trai làng nào đó. → Ẩn sau tình cảm với cánh đồng quê hương là tình cảm lứa đôi kín đáo, tế nhị.
III. Tổng kết
1. Nội dung
Tác giả đã nêu lên cảm xúc của mình trước bài ca dao về cả nghệ thuật và nội dung. Đồng thời ca ngợi vẻ đẹp của thiên nhiên và con người Việt Nam.
2. Nghệ thuật
Văn bản nghị luận lí lẽ sắc bén, dẫn chứng cụ thể, rõ ràng.
IV. Suy ngẫm và phản hồi
1. Theo Bùi Mạnh Nhi, những hình ảnh đặc sắc nào của quê hương đã được khắc hoạ qua bài ca dao Đứng bên ni đồng, ngó bên tê đồng?
Theo tác giả, hai hình ảnh đặc sắc của quê hương đã được khắc hoạ đó là vẻ đẹp cả cánh đồng lúa bao la, trù phú, tốt tươi, đầy sức sống. Trên nền thiên nhiên đó là vẻ đẹp của người con gái thon thả, mảnh mai, duyên dáng và đầy sức sống. Hai hình ảnh – cánh đồng và cô gái đã hợp thành bức tranh đồng quê đầy tươi sáng, sinh động.
2. Bài viết này đã đề cập đến những nét độc đáo nào của bài ca dao?
- Sử dụng các biện pháp nghệ thuật độc đáo: Hai dòng thơ đầu được kéo dài tới 12 tiếng, sử dụng nhiều biện pháp tu từ như đối xứng, điệp ngữ, điệp từ, ngôn ngữ mang màu sắc địa phương.
- Bài ca dao có nhiều cách hiểu ở hai dòng thơ cuối: Hai dòng thơ cuối có thể là lời của cô gái nhưng cũng có thể là lời của chàng trai, từ đó tạo ra nhiều cách hiểu khác nhau về ý nghĩa của câu ca dao.
3. Bài viết đã thể hiện cảm xúc gì của tác giả khi đọc bài ca dao? Nêu một số chi tiết trong văn bản làm căn cứ cho ý kiến của em.
Cảm xúc của tác giả và một số chi tiết làm căn cứ:
- Sự yêu mến, trân trọng với vẻ đẹp của thiên nhiên và con người quê hương (ví dụ như chi tiết tác giả nói về cánh đồng: cánh đồng không chỉ rộng lớn, mênh mông mà còn rất đẹp, trù phú, đầy sức sống; đó chính là con người, là cô thôn nữ thon thả, mảnh mai, duyên dáng và đầy sức sống…).
- Thể hiện sự bất ngờ, thú vị bởi sự sâu sắc của bài thơ (bài ca dao gây ấn tượng ngay từ những dòng thơ đầu, tuy nhiên bài ca dao có thể còn mang nhiều tinh ý khác, tuỳ vào việc hiểu đó là lời ai nói, ai hát)…
